Tranh kiếng Nam bộ trở lại sau nửa thế vui vui kỷ.

Bởi đối với người miền Nam, ánh sáng long lanh rọi chiếu từ trên bàn thờ đó không chỉ là trong máu huyết của nhiều đời mà còn rất hạp với tính cách hào phóng của người Nam bộ

Theo nhà nghiên cứu Huỳnh thái bình thì tranh kiếng ra đời ở Trung Quốc vào cuối thế kỷ 18, đặc biệt tại Quảng Đông, khi mà kỹ thuật làm kiếng đã đến chừng độ hoàn chỉnh. Rõ ràng tranh kiếng đang cần một sự lột, mà ở đó hào kiệt của nghệ nhân nên được kết hợp hoặc thay thế bởi tuấn kiệt của họa sĩ.

Sưu tầm được. Chợ Lớn, Lái Thiêu… đậm nét phong cách phụng dưỡng, trang trí của người Hoa; Mỹ Tho, Gò Công, Chợ Mới… thì theo phong cách thờ phụng, trang trí đã được “Việt hóa gốc Hoa” đôi chút; Khmer thì theo truyền thống riêng của mình.

Riêng về màu sắc, xét từ Chợ Lớn đến khu vực người Khmer ở miền Tây Nam bộ (hành trình truyền nghề mất khoảng 30 – 40 năm), rõ ràng các màu truyền thống của Ấn Độ, của Phật giáo Nam tông, của văn minh Khmer trổi hơn ở tranh kiếng khu vực miền Tây Nam bộ. 8 tại chùa Phật học Xá Lợi (89 Bà Huyện Thanh Quan, TP. HCM) là lần thứ hai trong lịch sử. 600 bức mà các nhà sưu tập Lý Lược Tam, Nguyễn Anh Kiệt, Nguyễn Đại Phúc, Huỳnh Duy Thiết, Huỳnh thăng bình.

Tranh kiếng mỹ nghệ đang cần thêm sự bảo chứng của tranh kiếng nghệ thuật. Tại Việt Nam, tranh kiếng đã xuất hiện trong các trang trí cung đình, thời vua Minh Mạng, Thiệu Trị…; nhưng để đi vào đời sống người Việt thì phải đến đầu thế kỷ 20.

Hiền Hòa. Lần thứ nhất diễn ra hồi năm 1957 (cách đây 56 năm), tại phòng Thông tin đô thành Sài Gòn, do họa sĩ Vạn Huê (Trương Cung Vinh) tổ chức. Xét về trưng bày đại chúng thì triển lãm Tranh kiếng Nam bộ mở màn lúc 9g ngày 18. Về thị giác, do đặc thù phản quang tốt nên tranh kiếng nhìn có vẻ sặc sỡ, “lung linh” hơn.

Tranh kiếng (du họa) kế thừa kỹ thuật từ tranh sơn mài (tất họa), từ kỹ thuật khảm chạm, khắc gỗ, in mộc bản, sau đó phát triển mạnh hơn vì chất liệu này rẻ, dễ làm và làm nhanh. Tranh trấn trạch Wit-so-wan của nghệ nhân Mã Thị Dương, với triết lý, bố cục, màu sắc đậm phong cách Khmer. Triển lãm lần này chỉ diễn ra trong bốn ngày, chọn giới thiệu khoảng 100 bức từ khoảng 1.

Nhìn như vậy, triển lãm có tính khái lược về lịch sử tranh kiếng Nam bộ rất đáng xem. Nhìn lại quan niệm cấu thành tư tưởng và thẩm mỹ tranh kiếng, rõ ràng nó vẫn đi theo dòng chính của truyền thống tranh pháo, khảm chạm, in ấn trước đó.

Sự thay đổi rõ rệt nhất chỉ diễn ra ở nguyên liệu, nếu trước đó là gỗ, lụa, đồng, giấy, vàng, bạc… thì hiện là kiếng.

Nhìn về tổng thể 100 năm qua thì tranh kiếng Nam bộ vẫn chỉ dừng lại ở khía cạnh phụng dưỡng, trang hoàng và minh họa (đặc biệt là cải lương, hát bộ), nó chưa có dịp để bước sang địa hạt tranh kiếng nghệ thuật (như lụa, sơn mài hoặc điêu khắc đã làm).